“Davranış bozukluğu nedir?” sorusuna; “Başka insanların temel haklarına saldıran, toplumsal değerleri veya kuralları görmezden gelen davranış biçimidir.” şeklinde cevap verilmesi mümkündür.
Kişinin davranışlarında meydana gelen çeşitli bozukluklar gerek gündelik yaşamını gerek sosyal yaşamını, gerekse iş hayatını büyük oranda etkiler. Davranış bozukluğuna sahip olan insanlar, zaman zaman aşırı sinir ve öfke atakları gösterebilirler.
Davranışsal bozukluklar dünya genelinde özellikle son 10-20 yıl içerisinde artış göstermiştir. Çoğunlukla şehirde hayatını devam ettiren insanlarda, kırsal hayatta yaşayan insanlara göre daha fazla yaşandığı tespit edilmiştir. Bu sebeple davranış bozuklukları ve tedavisi hakkında detaylı bilgilerin öğrenilmesi gerekir.
İnsanlar küçük yaşlardan itibaren içerisinde bulundukları toplumun sahip olduğu sosyal ortama ve normlara yönelik davranış biçimlendirmeyi öğrenir. Zaman içerisinde tavır ve davranışlarının, çevrelerinde bulunan kişileri ne şekilde etkileyeceği yönünde fikir sahibi olmaya başlarlar.
Bunları yapamayan, yani davranışlarını toplum normlarına yönelik olarak şekillendiremeyen veya tavırlarının çevrelerinde bulunan insanları nasıl etkileyeceği yönünde fikirlere sahip olamayan kişilerde ise davranış bozukluğu sorunu ile karşılaşılır. Davranış bozukluklarına sahip olan kişiler, kendilerini ve aile ortamı, arkadaş grubu gibi çevrelerini tehlikeye atacak hareketlerde bulunabilirler.
İlk olarak çocukluk dönemlerinde gözlemlenmeye başlayan davranış bozuklukları; karşıt gelme, düşmancıl şekilde hareket etme, başkalarının haklarını görmezden gelme gibi davranışlarla tespit edilebilir. İnsanlara ve hayvanlara karşı gösterilen agresif davranışlarla ve öfke tepkileriyle kendilerini gösterirler.
Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda toplumlardaki davranış bozukluğu sıklığının %2,6 ile %15 arasında değişiklik gösterdiği saptanmıştır. Erkeklerde görülme oranı kadınlarla kıyaslandığında daha yüksektir. Ayrıca davranış bozukluğunun başlangıç yaşının 4-8 yaş aralığı olduğu bilinmektedir.
Davranışsal bozukluklar sahip oldukları özelliklere ve belirtilere göre gruplandırılır. Bu farklı çeşitlerin tedavi yöntemleri de değişiklik göstermektedir. Davranış bozukluğu çeşitleri arasında;
Davranış bozukluğu hakkında detaylı bilgiye sahip olunması için tüm bu çeşitlerin özelliklerinin ve tedavi yöntemlerinin öğrenilmesi gerekir.
Karşıt olma kendini farklı şekillerde gösterir. Bu bozukluğa sahip olan kişiler; otoritenin koyduğu kurallar hakkında şikayette bulunur, bilinçli olarak insanları sinirlendirmek için çabalar, kendi tavırları sebebiyle çevresindeki başka insanları suçlarlar.
Tüm bunların yanında oldukça alıngan tavırlar gösterir, kısa sürede küser ve hızlı sinirlenirler. Küçücük bir hareket yüzünden kin tutma ve intikam alma isteğine sahip olma gibi özellikleri bulunur. Sıralanan davranışları sebebiyle aile hayatlarında, sosyal hayatlarında veya iş hayatlarında çeşitli problemler ile karşılaşır, ilişki kurmakta zorluk yaşarlar.
Antisosyal kişilik bozukluğu çevresindeki insanlara aldırmama, görmezden gelme ve toplum normlarına, kurallarına uymama gibi özelliklerle kendisini belli eder. Bu bozukluğa sahip olan insanlar, suç işlemeye meyillidir. Sıklıkla suç işlerler ve suçluluk, pişmanlık hissi duymazlar.
Davranım bozukluğuna, çocuklarda ve gençlerde rastlanır. Davranışsal ve duygusal problemler aracılığıyla kendisini gösterir. Bu bozukluğun en sık rastlanan belirtileri arasında; tekrarlayan bir düzenle başkalarının haklarını ihlal etme, sosyal ve toplumsal normları-kuralları kabul etmeme ve saldırgan davranışlar gösterme, sıralanabilir.
Sınırda kişilik bozukluğuna ya da diğer bir adıyla Borderline kişilik bozukluğuna sahip olan insanlarda öz denetim mekanizmasının işleyişi oldukça zayıftır. Ayrıca bu kişilerin düşünce ve davranışlarında istikrarsızlık ile karşılaşıldığı söylenebilir.
Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri genellikle ergenlik ve gençlik yaşlarında kendisini gösterir. Bu bozukluğa sahip olanlar, hayatta sahip oldukları rolü, gerçekte kim olduklarını ve yaşam amaçlarını sorgularlar. Yaşadıkları kararsızlık ve istikrarsızlık sebebiyle sosyal yaşamlarında sorunlar ile karşılaşabilirler.
Çekingen kişilik bozukluğu rahatsızlığından mustarip olanlar, yetersizlik duygusu ile mücadele etmeye çalışırlar. Herhangi bir olumsuz değerlendirme ile karşılaştıklarında çok üzülür ve aşırı hassasiyet gösterirler. Genellikle huzursuz, endişe dolu ve yalnız hissettiklerinden, hayatlarını devam ettirmekte zorlanırlar.
Bir kişinin davranışlarının, davranış bozukluğu olarak nitelendirilebilmesi için sahip olmaları gereken özellikler vardır. İlk olarak yaşına uygun olup olmaması incelenmelidir. Diğer bir kriter ise davranışların yoğunluk derecesidir. Nadiren ve spesifik durumlarda karşılaşılan davranışlar, davranış bozukluğu olarak nitelendirilemezler. Uzun zaman aralığında ve sürekli olarak tekrarlanmaları gerekir.
Davranış bozukluğunun anlaşılmasını sağlayan bazı genel geçer belirtiler vardır.
Bu belirtileri gösterdiğini düşünen ve davranış bozukluğuna sahip olduğundan şüphelenen insanların bir psikoloğa danışması gerekir.
Davranış bozukluğuna sahip olan insanlarda sık sık görülen bazı örnek davranışlar vardır. Bunlardan bazılarının; sıklıkla kötü ve sinirli hissetme, dengesiz davranışlarda bulunma, kararsızlıkla başa çıkamama, hızlı duygu değişimleri yaşama olduğu söylenebilir. Bu davranışların kendisinde sürekli olarak tekrarlandığını düşünen bireyler, psikolojik destek almalıdır.
5-12 yaş aralığındaki çocuk bireylerde davranış bozukluğuna dair belirtilerin incelenmesi ve değişimlerin takip edilmesi amaçlarıyla davranış bozukluğu testi kullanılır. Bu testin kısaltması “CDRS” ölçeğidir. Testin geçerli ve son derece güvenilir olduğu, bilimsel çalışmalar aracılığıyla onaylanmıştır.
“Davranış bozukluğu nasıl tedavi edilir?” sorusunun cevabı çocuklarda ve ergenlerde farklılık gösterir. Tedavi yöntemi olarak çocuklarda oyun terapisi, ergenlerde ise bireysel terapi kullanılır. İşletilen terapi süreçlerinde sınırların ve kuralların detaylı şekilde belirlenmesine önem gösterilir.
Tedavi sürecinde genellikle zararlı davranışların engellenmesinin nasıl sağlanabileceği üzerinde durulur. Davranış bozukluğuna sahip olan bireyin ailesinden ve arkadaşlarından süreç devam ederken yardım alınabilir. Tedavinin işleyişine ve gidişatına yönelik olarak psikiyatrik değerlendirme ve ilaç kullanımı gibi yöntemlere başvurulabilir.
Davranış bozukluğu olan çocuğa bu konuda ayrımcılık uygulanmamalıdır. Bunun çözülmesi gereken ve çözülebilecek bir sorun olduğu bilgisiyle hareket edilmelidir. Bir psikologdan yardım alınmalı, uzman görüşleri doğrultusunda nasıl davranılması gerektiği belirlenmelidir.
Yorumlar
Loading…